Hisse senetlerinin değerlemesi çeşitli yollardan yapılmaktadır. Borsa değerleri haricinde tüm değerleme metotları, öncesinde firmanın tam olarak kıymetini bulup, bu değeri hisse senedi sayısına ayirmak suretiyle hisse değerine varma prensibine dayanır. Firmanın değerinden hisse senedinin değerine ulaşmak amaçlı yapılmış bulunan hesaplamalar esnasında hisse senetleri ve tertipler içinde ölçüt farklarına yol açabilecek özellikler kesinlikle göz önünde bulundurulur, intifa senetleri, kurucu hisse senetleri, rastgele bir biçimde imtiyazlı hisse senetleri özelliklerine yönelik değerlenirler.
Borsa Değeri
Bir firmanın hisse senetlerinin birim olarak ya da tüm işletme olarak piyasa değerinin tespit amaçlı en kestirme yol hisse senetlerinin borsa bültenlerindeki kıymetini araştırmaktır. Fakat , bilhassa işletme devirlerinde, borsa değerinin hareketli olması sakıncalar yaratır. Borsa konjonktürünün bir sürü çabuk ya da bir sürü durgun olması başka bir deyişle boğa eğiliminde ya da ayı eğiliminde olması yanıltıcı neticeler verebilir.
Aynı sürede borsa mevcut olmayan ülkelerde ya da borsaya kayıtlı olmayan, kayıtlı olup da işlem görmeyen şirketlerde de öbür değerleme yöntemlerinin kullanılması gerekiyor.
Muhasebe Değeri (Defter Değeri)
Muhasebe değeri, bir firmanın yalnızca parasal öz varlığının bilanço değeri ile değerlenmesidir. Yer Alan öz varlık ödenmiş anaparaya bölündüğünde 1 hisse senedinin muhasebe değeri yer alır . Bir firmanın bilanço özvarlığını hesaplayıp hisse sayısına bölerek bir hisse senedinin muhasebe değeri kolay bir şekilde olabilir.
Piyasa Değeri / Defter Değeri Oranı
Şirketlerin hisse senedi bazında piyasa değeri ile defter değeri hep farklıdır. Bunun sebebi , defter değeri muhasebe dışı etmenleri hesaba katmaz. Bir firmanın seneler içerisinde piyasa değerinin bizzat defter değerinin ne civarı altında ya da üstünde izlediği ve bu iki değerin birbirine oranı tespit edildiğinde, genellikle bunun bir bir sürü kez bir yönelme talep ettiği görülür. Başka Bir Deyişle piyasa değeri anında her dönemde defter değerinin belli bir miktar altında ya da üstünde izler , belli bir stil ya da birbirine yakın oranlar gösterir. Bu stil ya da oranlara güvenerek , firmanın defter değerinden hareketle piyasada olması gereken bulunan ölçüt olabilir.
Aynı sürede pazar amaçlı oluşmuş bir aşağı yukarı "piyasa değeri / defter değeri" oranından da yararlanılarak bir firmanın hisse senetlerinin piyasa değerine varılabilir.
Net Etkin Değeri
Net aktifin tespiti amaçlı bilanço kalemlerinde bir takım düzeltmeler yapılması gerekir. Bu düzeltmeler amaçlı çeşitli yöntemler vardır. Emel ise işletmenin asal kıymetini meydana koymak olduğuna yönelik , sabit tesislerin asal kıymetini meydana koyacak bir metodun seçilmesi gerekir. Batı ülkelerinde çeşitli işletme tiplerine yönelik , kapasiteden hareket eden birim değerler hesaplanmaktadır. Misal sunmak gerekirse; çağdaş döküm fabrikalarında kapasitenin 1 tonu amaçlı yatırım değeri, deniz nakliyat şirketlerinde gemilerin tonaj başına birim değeri bellidir. Ülkemizde ise artık bu tip araştırmalara girilmemiştir.
Bu ölçüt bazen bir işletmenin rakamlarına kapasite ya da gelir farkı yapmak koşuluyla yer alır . Değerlemeye elbet tutulan firmanın iştirakler ya da hisse senetleri portföyü bilançoda iktisap değeri ile gözüktüğüne yönelik , portföyde şuanki hisse senetlerinin borsa değerine ya da takdiri değerine yönelik defter kıymetleri düzeltilir.
Bilanço kalemleri üstünde gereken düzeltmeler yapıldıktan hemen ardından yer alan öz varlık değeri firmanın hisse senedi sayısına bölündüğünde ele geçirilen ölçüt hisse senetlerinin tam olarak etkin değeridir. Şayet firmanın birden çok grup hisse senedi varsa, her grubun sermayedeki payına yönelik öz varlık değeri bölüştürülür. Gruplara düşen öz varlık değeri gruptaki hisse senedi sayısına bölünerek her grup hisse senedinin değeri bulunmuş olabilir . Fakat her grup hisse senedi benzer haklara sahip değilse, imtiyazlı olanların değeri imtiyazın kapsamına yönelik bununla birlikte düzenlenmelidir.
Net etkin değerin yer alması yöntemi, firmanın tasfiye şeklinde etkin kalemlerin parçalı satılarak paraya çevrilmesine benzetilir. Başka Bir Deyişle tam olarak etkin değeri bir bakıma tasfiye değeri olmaktadır. Üstelik bir takım ülkelerde tam olarak etkin değerine hurda değeri de denilmektedir. Borsa etraflarının bu kararini ara ara doğrulayan husus, genellikle hisse senetlerinin tam olarak etkin değerinin borsa fiyatından çeşitli olmasıdır.
Net etkin değerinin borsa fiyatından çeşitli olması bu yolun işletmenin tek parasal varlığını parçalar şeklinde göz önüne almış olmasından kaynaklanmaktadır. Para galip gelen bir işletmenin, parasal varlığının üstünde bununla birlikte bir tüm olarak işletme değeri vardır. Gerçekçi bir değerleme, firmanın aldığı neticelerin gelişmesini ve sermaye piyasasının içerisinde bulunduğu gerekliliği göz önünde bulundurmak zorundadır. Bu netice yatırımcıyı temettülerin kapitalize edilmesi suretiyle yapılmış bulunan değerlemeye götürür.
Fiyat - Getiri Katsayısı
Hisse senedinin kıymetini hesaplamada temettü mahaline kardan davranış faktörün ek olarak gerçek olacağı gerçeğinden davranış ederek fiyat / getiri katsayısı da tek değerleme aracı olarak kullanılabilir. Kesrin payına hisse senedinin piyasa veya borsa fiyatı , paydasına pay başına bilanço karı konur. Fakat bilanço karı çoğunlukla nihai bilançodan alındığı amaçlı eskiyen kalmaktadır. Bu nedenle , bilanço eskiyen kaldığı süre en yakın aşama yaklaşık karı kullanılmaktadır. Hisse sayısı yepyeni yapılmış olan tek anapara artırımı sebebinden yıl içinde değişmiş ise vakte yönelik ağırlıklı aşağı yukarı hisse sayısı alınır.
Hisse senedi değerlemesinde fiyat / getiri oranının yararı ise; tek firmanın hisse senedi fiyatı belli değilse, piyasanın genel fiyat / getiri oranı veya o pazarın veya aynı bünyedeki firmaların aşağı yukarı fiyat / getiri katsayısı tek değerleme miktarı olarak kullanılabilir. Katsayıyla paydanın başka bir deyişle hisse başına karın çarpımı hisse senedinin piyasa kıymetini vermektedir.
