Borsalarda birikimlerin değerlendirilmesi amaçlı sıkı imkanların laf konusu olması benzeri bir takım riskler de laf konusudur. Ama bu laf konusu riskler, sıkı derecede haber ve tecrübe ile minimum seviyede tutulabilirler. Bu sebeple de yatırımcı olmak talep eden bireyler seneler süresince çalışarak edindikleri birikimlerini bir an kaybetmemek sıkı öncelikli olarak borsa kursu almalıdır.
Bir menkul kıymetten tespit edecek bir randıman sağlamak ve kar cihazı amacında olan yatırımcı amaçlı riziko , gelecekte sağlayacağı verimin, hedeflenen verimin altında kalması olasılığı borsa yatırım rizikonunu ifade etmektedir. Borsalarda işlem yapan herkesin amacı yüksek kazançlar elde etmektir. Borsaların en evrensel yatırım felsefesi ise yüksek para bekleyen yatırımcının yüksek rizikosu de göze almasıdır. Bireyler aldıkları eğitimler çerçevesinde kendilerine borsa teknikleri geliştirirler ve böyle risklerini en aza indirmeyi amaçlarlar.
Borsa teknikleri ile ilgili haber almak amaçlı bu yazımı okumanızı öneririm. Ama borsalarda yapılmış olan en büyük hatalardan birisi de yabancı bir yatırımcının borsa teknikleri ve taktikleri , piyasaya spekülasyon uygulamak için verilen tüyolara yönelik davranış etmeleridir. Her Biri amacı para cihazı meydana geldiği amaçlı kimse kimseye stratejilerinin hepsini sunmak istemeyecektir.
Borsaların başlıca yatırım riskleri;
- Faiz oranı rizikosu
- Enflasyon rizikosu
- Piyasa rizikosu
- Finansal riziko
- İş rizikosu
- Yönetim riski
Faiz Oranı Riski: Piyasada geliyor olacak dönemlerde getiri oranının yükselme olasılığı , menkul kıymet ücretlerini negatif istikamette etkilemektedir. Bu sebeple de dönemsel olarak getiri oranlarının resmi verilerinin piyasa takibinin yapılmasında yarar vardır.
Enflasyon Riski: Menkul kıymetlerin ücretleri , sektörün satın alım gücünün azalmasından başka derecede etkilenmektedir. Sabit gelir imkanı sunan finansal varlıkların ücretlerinde enflasyonun tesiri ek olarak kuvvetli görüldüğü halde, bu etkinin hisse senedi üzerindeki neticeleri tartışmalıdır. Bir bölüm uzmanlara yönelik hisse senetleri enflasyona karşın en dirençli finansal araçlardır.
Enflasyon ile beraber gelir ve karlılıklarının çoğalması , kar hisselerinin da yükselişine sebep olduğu benzeri , firmanın enflasyon sebebi ile yükselen piyasa değerleri, ortakların haklarının azalmasını önlemektedir.
Piyasa Riski: Anapara piyasasında, olabilitesi yüksek bir ekonomik nedene dayanmadan ek olarak ziyade ruhsal etkiler nedeniyle finansal varlıkların ücretlerinde düşüşler meydana gelebilmektedir. Eskiden ihtimal edilmesi olası olmayan bu etkiler bazı politik olar ve gelişmelerin menkul kıymet piyasalarını negatif istikamette etkiledikleri süre zaman görülmektedir.
Piyasa rizikosu olarak nitelendirilen bu etkiler, tahvilden bir sürü ek olarak ziyade hisse senedi üstünde ağırlığını gösterecektir.
Finansal Risk: Ortaklığın varlıklarını finanse etme şeklinden doğan bir risktir. Anapara yapısı içerisinde bulunan kaynaklar sabit bir yük getirdiği halde , karlılık oranlarında dalgalanmalar meydana gelebileceği benzeri , mali yükümlülüklerin mahaline getirilmesinde de riziko yaratabilmektedir.
İş Riski: Bir firmanın satışları ve çalışma geliri üstünde negatif istikamette etki yaratabilecek grevler, zevklerin değişmesi, yüklü rekabet, hammadde temininde meydana gelen sorunlar benzeri gelişmeler iş rizikonunu oluşturur.
Yönetim Riski: Şirketlerin satışları ve karlılıkları ile ilgili aldıkları sonuçlar idarenin başarılarıyla ya da hatalarıyla yakından alakalı olduğuna yönelik , yönetici kadroların becerileri hisse senetlerinin yatırım rizikonunu de etkilemektedir.
Sistematik Risk ve Beta Katsayıları
Borsaların evrensel rizikoları dışarısında borsa yatırımcıları amaçlı büyük önem teşkil eden daha biyolojik bir risk etkeni de söz konusudur. Bunlara sistematik risk denilmektedir. Sistematik risk, beta katsayılarıyla ölçülmektedir ve beta katsayısı hisse senedinin sektör portföyündeki dalgalanmalara karşın duyarlılığının ölçüsünü ifade etmektedir.
Pazar portföyü piyasada işlem gören tüm hisse senetlerini pazardaki hisseleri oranında içerdiği varsayılan teorik bir portföydür. Borsa endeksinde bulunan hisse senetlerinin bir tür sektör portföyü meydana getirdiği söylenebilir. Fakat hisse senetlerinin bu endekse alınış kriterleri değişiktir. Endeksteki değişimin, endekste bulunan hisse senetlerinden meydana gelen sektör portföyünün getirisini temsil ettiği onay edilmektedir.
Hisse senetlerinin faizi sektör koşullarından bağımsız kazanç ve sektör şartlarına bağlı kazanç olarak ikiye ayrılır. Ekonomideki ve pazarlardaki pozitif ya da negatif gelişmeler, sözgelişi getiri oranlarındaki ya da döviz kurlarındaki değişmeler, Gayri Safi Ulusal Hasıla'nın büyümesi, emisyon hacmindeki genişleme hisse senetlerine karşın isteği etkiler ve endekslerin yükselip alçalmasına neden olur . Bunlara makro etkenler denir. Bu gelişmelerden pazardaki anında tüm hisse senetleri etkilenir. Endeksteki iniş ve çıkışlar tüm hisse senetlerinde pozitif ya da negatif kazanç oluşturur.
Pazar koşullarından bağımsız kazanç ise, sektör koşullarında hiçbir mühim farklılaşma olmasa dahi , firmaların bizzat iç bünyelerinde ya da yer aldıkları sektörde olan pozitif ya da negatif gelişmelerden kaynaklanır. Şirketlerde idare değişikliği, sahip değiştirme, yepyeni yatırımlar, yepyeni mamullere ya da yepyeni teknolojilere geçiş, yepyeni pazarlar ve ihracat imkanları firmaların hisse senetlerinin getirisinde evrensel piyasa şartlarından bağımsız etkiler yaratır.
Hisse senetlerinin sektör koşullarından bağımsız ve şirket iç bünyesindeki değişmelerden etkilenme derecesi alfa katsayısıyla ölçülür. Bir hisse senedinin sektör portföyündeki dalgalanmalara, yepyeni sektör şartlarına duyarlılığı ise beta katsayısıyla ölçülür. Pazardan bağımsız ve pazara bağlı faktörlerin hisse senetlerinin getirisindeki etkilerini bir yöntemle ifade etmek olasıdır .
Getirinin yüksek ya da düşük olması yatırımcı tarafından bir risk oluşturur
Pazar şartlarına bağımlılıktan doğan risk sistematik risk olarak tanımlanır ve beta katsayısıyla ifade edilir. Sektör koşullarından bağımsız getirisindeki dalgalanmaların yarattığı risk ise sistematik olmayan risk olarak adlandırılır ve alfa katsayısıyla ifade edilir. Sistematik risk ve dolayısıyla beta katsayısı daha büyük önem taşımaktadır.
Yatırımcılar hisse senedi tahlili yaparken, her hisse senedinin kendine has başka bir söylemle pazardan bağımsız koşulları yakınında , pazarla olan bağımlılık derecelerini de incelemelerinde yarar vardır. Beta katsayıları bu bağımlılığın güzel bir göstergesidir. Beta katsayıları 1'en büyük olan ve hamle diye adlandırılan hisse senetlerinin pazara karşın duyarlılıkları fazladır. Sektör portföyünün getirisinde % 1 yükseliş olduğunda, hamle hisse senedinin getirisindeki yükseliş % 1'den daha bir sürü olur. Yabancı bir söylemle , borsada fiyat artışları olduğunda, hamle hisse senedinin fiyat artışı ortalama artışın üstünde gerçekleşir.
Beta katsayıları 1'den minik olan ve muhafazakar diye adlandırılan hisse senetlerinin ise pazara karşın duyarlılıkları zayıftır. Sektör portföyünün getirisindeki % 1 yükseliş muhafazakar hisse senetlerinin getirisinden daha düşük bir artışa imkan verir. Başka Bir Söylemle , borsada maliyetler artarken, bu hisse senedindeki fiyat artışı ortalama artıştan daha az olur.
Fakat şunu da unutmamak gerekir, borsada maliyetler evrensel seviyeyi düşerken, hamle hisse senetlerindeki fiyat düşüşü daha kuvvetli , muhafazakar hisse senetlerindeki düşüş ise daha ılımlı olacaktır. Netice olarak hamle hisse senetlerinin, muhafazakar hisse senetlerinden daha tehlikeli yatırım araçları meydana geldiğini ifade etmek olasıdır .
Beta katsayılarının süre içerisinde meblağlı ve stabil kalması bir sürü mühimdir . Beta katsayısı geçmişe dönük fiyat analizleriyle yer alır . Katsayının benzer kalıp kalmadığı, değişime uğradıysa bunun süre içerisinde piyasa koşullarından olan değişimlerle meblağlı olup meydana gelmediği da bu analizlerin periyodik olarak tekrarlanmasıyla anlaşılır. Bu yapılmadığı halde , süre içerisinde değişim gösteren katsayılar yatırımcıyı hata şekilde yönlendirir. Analizlerde maaş verilerden yararlanılır. Hisse senetlerinin maaş getirileri, anapara artırımları, rüçhan hakları, bedelsiz hisse senetleri gibi kesinlikle göz önünde bulundurulmalıdır.
