Borsada değerli kağıtlara yatırım yapılmadan öncesinde kağıtların ilişkin oldukları müesseselerin inceleme edilmesi gerekir. Örneğin; tek pay senedine yatırım yapılacaksa öncelikli olarak pay senedinin ilişkin meydana geldiği firmanın araştırılması gerekir. Borsada ölçüt kazanacak kağıtlara yatırım inşa edilerek para sağlandığından ötürü da kağıtların ilişkin oldukları müesseselerin gelecekte yükselerek ölçüt kazanması gerekir ki pay senetleri de ölçüt kazansın.
Hisse senedine yatırım yapacak durumda olan yatırımcıların şirket ile ilgili sıkı derecede haber sahibi olması gerekir. Şirket ve firmanın ilişkin meydana geldiği pazar ile ilgili araştırmalar yapması gerekir. Firmanın işlem grafiğinin incelenmesi pay senedine yatırım yapılmayacağı ile ilgili yatırımcıya haber verecektir. Geçmişten geleceğe gerçek pozitif gelişmeler kaydetmiş ise o firmanın kağıtlarına yatırım yapılabilir. Pay senedine ve firmaya durumda olan alakanın de yatırım yapılıp yapılmaması ile ilgili bilgiler vermektedir.
Finansal piyasaların 2 inceleme türü vardır. Bunlardan birincisi daha tek sürü piyasa, pazar ve şirket takibinin yapılmasına dayalı durumda olan basit inceleme , ötekisi ise daha matematiksel bilgileri içerir teknik analizlerdir.
Temel Analiz
Sermaye piyasalarında yatırım yapacak durumda olan bireylerin piyasaları güzel bir şekilde tanımaları gerekir. Benzer sürede güzel bir piyasa takibi de yapmaları gerekir ve piyasalarda yaşanan gelişmelerin, olayların yorumlanması gerekir. Piyasa takibinin ve piyasa tanımının güzel bir şekilde yapılamaması sonucu olarak pozitif ve negatif gelişmeler karşısında ya kayıp edilir veya kar edilecek durumlardan faydalanılamaz.
Piyasada yaşanan dalgalanmaların nedenlerinin bilinmesi ve bunlara yönelik piyasa takibinin inşa edilmesi , dalgalanmaları eskiden tahmin ederek kar edilecek durumlardan kar elde etmek, kayıp yaşanacak hallerin da önüne geçmek demektir. Temel inceleme araçları da evrensel olarak bu konularda yatırımcılara haber vermektedir.
Yatırımcıların yatırım kararı alma ile ilgili en kocaman etkenlerinden birisini temel inceleme oluşturmaktadır. Yatırımcıların bir mal satın almak talep ettikleri zaman bu alma verdiği kararı malın değerine yönelik vermektedir. Pay senetleri ve tahviller benzeri finansal araçlar amaçlı yatırımcıların hüküm verme evreleri bu şekildedir ve hükümlerini bu çerçevede verirler.
Borsada bir pay senedi veya tahvilin alım maksadı gelecekte temettü veya anapara artırımı elde etmektir. Bu nedenle de yatırımcılar dağıtılacak durumda olan temettü miktarını ve pay senedinin öbür bilgilerini güzel bir şekilde düşünmek zorundadır.
Bir pay senedinin kazanç getirmesi, ekonomik, sektörel ve şirket ile alakalı olaylara ilişkili olarak değişkenlik işaret etmektedir . Bu unsurlar göz önünde bulundurularak pay senedinin hakikat kıymetini aramaya ve yer alan hakikat değeri piyasa fiyatıyla karşılaştırması inşa edilerek alım veya satım kararı alınmaktadır. Bu kararı vermeye yarayan inceleme türüne temel inceleme denilmektedir. Temel analizler pay senetlerinin hakikat kıymetini bulmak amaçlı yapılmış durumda olan analizlerdir. En temel temel inceleme mantığı ise; pay senedinin piyasa fiyatı hakikat değerinin altında ise alım buyruğu , üzerinde olduğunda da satım buyruğu verilmektedir.
Temel inceleme yönteminde evrensel olarak , ekonominin çeşitli dönemlerde göstermiş meydana geldiği eğilimler belirlenir, çeşitli sektörlerin bu eğilimlerden ne türlü etkilenecekleri ve bunun için yönelik firmaların gelecekte nakdi vaziyetlerinin ne türlü olacağı tahmin edilir. Bir pay senedinin hakikat değeri hesaplanırken de, firmaların gelecekteki nakdi aktarımlarının bugünkü değere indirgenmesi asalına dayanır. Temel tahlilleri basite indirgemek amaçlı ferdi yatırımcılar evrensel olarak çevrelerinden ve prof kişilerden, kuruluşlardan aldıkları tavsiyelere yönelik davranış ederler. Bunun sebebi temel analizlerin pekçok ekonomik veriyi bir araya getiren kolay değil bir teknik olmasıdır ve ferdi yatırımcıların bu bilgilerin tamamına eksiksiz bir şekilde erişmesi , yorumlaması sürecinin kolay değil olmasıdır.
Temel analizler;
- Ekonomi,
- Pazar,
- Şirket tahlili olarak 3 süreçte yapılmaktadır ve bunun sonucu olarak kar yaklaşık elde edilmektedir.
Ekonomi Analizi
Bir ülke ekonomisinin canlı olması, firmaların kapasite kullanım oranlarını, karlılığını ve verimliliğini etkilemektedir. Bu bilgileri etkilemesi hem de
hisse senetlerinin kıymetini de etkilemektedir. Pozitif etkilemesi
hisse senetlerinin kıymetini arttırırken, negatif etkilemesi değeri düşürecektir. Evrensel olarak ülke ekonomisinde durgunluk mevzubahis ise
hisse senetleri de düşüş eğilimde olacaktır ve yatırımcılar ellerinde yer alan menkul kıymetleri azaltma yöntemine gidecektir.
Ülke ekonomilerinden olan uzunca dalga boyuna sahip dalgalanmalara konjonktür dalgalanmaları denilmektedir. Bu dalgalanma çağında büyüme ve gelişim dönemleri ile daralma ve gerileme dönemleri yaşanacaktır. Bu dönemler basit tahliller içinde iyi farklı kısım olarak incelenmektedir.
Ekonomi tahlilinde toplumların neyi, ne türlü ve kimin amaçlı ürettiği incelenmektedir. Makro ekonomi olarak bilinen konu ekonomiyi bir tüm olarak inceler ve ekonomideki kaynakların kullanımındaki organizasyon , toplamında imalat ve onun büyümesi, enflasyon, işsizlik, toplamında yatırımlar ve tasarruflar, ücret arzı ve isteği , getiri oranları, döviz kuru benzeri konuları incelemektedir. Ekonomik tahlilde kullanılan mühim ekonomik göstergeler ise;
- Milli ciro ,
- Yatırımlar,
- İstihdam,
- Enflasyon,
- Faiz oranlarıdır.
- Sektör Analizi
Ekonomi analizi ardından mevduat ifade edilecek olan pazarın analizi yapılmaktadır. Bunun nedeni ise; hangi pazarın kar getireceğinin belirlenmesidir. Sektör seçimi yaparken uyarı edilmesi lazım gelen konular ise;
- Özelleştirme,
- Savaş tehdidi,
- Konjonktürel daralmalar,
- Yeniden yapılanma zamanı ,
- Dış ticaret uygulamalarında beklenen değişimler benzeri konulardır.
Sektörlerin gelişmesi ile ekonomilerin gelişmesi içinde bir bağlantı meydana gelmesine nazaran bir takım vaziyetlerde çeşitli tepkilerle karşılaşılabilir. Bunun nedeni ise; ekonomik gelişim yaşanırken, bir takım sektörlerde gerileme yaşanmasıdır. Sektörlerdeki bu gerilemenin sebepleri olarak da; teknolojik açıdan eskimesi, modasının geçmesi ve isteğinin düşmesi benzeri durumlar söz konusudur. Ekonomi daralırken bir takım sektörlerde gelişmeler de meydana gelebilir.
- Sektör analizi yapılırken;
- Ekonomide olan değişikliklerin sektörler üstünde yarattığı etki,
- Devletlerin, ulusların ve beynelmilel ekonomik kuruluşların sektörler üzerindeki tesirlerinin ,
- Sektörlerin üretin ve hizmet kapasitelerinin, talep ve isteğinin gelişim eğiliminin,
- Teknolojik gelişmelerin sektörde yarattığı etkilerin,
- Sektörün çaba ya da teknolojik açıdan yüklü bir sektör olma özelliğinin,
- Emek sektörlerinde işçi ve işveren ilişkilerinin, toplumsal örgütlenmelerinin gücünün,
- Hammaddenin elde ediliş yerlerinin,
- Üretilmekte olan eşya ve hizmetlere olan istek esnekliğinin bilinmesi gerekir.
Şirket Analizi
Şirketlerin analiz edilmesinin temeli; firmanın geçmiş aşama etkinlikleri ile bugünkü faaliyetlerinin incelenmesi ile geliyor olacak etkinlikleri ile ilgili tek ihtimal sahibi olabilmektir. Bu biçimde de o firmaya ilişkin
hisse senetlerine yatırım yapılıp yapılmayacağı amaçlı ek olarak sıhhatli hükümler alınmış olabilir.
Şirket tahlili yapılırken tek an önce firmaların zayıf ve kuvvetli yönlerinin, rekabet güçlerinin belirlenmesi gerekir. Bu noktaların belirlenmesinde SWOT Tahlili yapılır. SWOT; strengths, weaknesses, oppurtunities, threats ( kuvvetli , zayıf, fırsatlar ve tehditler) anlamındadır. Bu analizden ayrıntılı veriler alınacaktır.
Şirket tahlillerinde nitel ve nicel etmenler farklı alanlarda incelenmektedir. Nitel faktörler; firmanın üretmiş meydana geldiği eşya ve hizmetlerin özelliklerini, istek vaziyetini , sektör hissesini ve şirket idaresinin kalitesini kapsamaktadır. Nicel etmenler ise; firmanın finansal vaziyetini gösteren finansal tablo ve raporlar ile geçmiş senelere dayalı finansal tablo ve raporları içermektedir.
Teknik Analiz
Piyasalarda fiyatlar talep ve istek şartlarına göre dalgalanma gösterirler. Geçmiş Zamanda olan fiyat hareketlerinin gelecekte de meydana geleceği varsayımına dayanarak uzunca vadede tahminlerin yapıldığı analiz türüne teknik analiz denilmektedir. Teknik analiz incelemelerinde; fiyat / zaman grafikleri kullanılmaktadır. Bu grafikler müşteri ve satıcıların farklı ücretlere zaman içerisinde göstermiş meydana geldiği reaksiyonu işaret etmektedir ve geleceği göstermemektedir. Geliyor Olacak sadece teknik analiz araçlarıyla ihtimal edilebilir.
Piyasalarda fiyat oluşumu üst kısmına gösterişli olan etmenleri içerisinde barındıran neticeler , istatistiksel yöntemler sayesinde grafik olarak yatırımcılara sunulmaktadır. Teknik analistler ise; geçmişteki fiyat / talep / istek oluşumlarını, aynı şartlarda gelecekte tekrardan karşılaşılacağı üst kısmına heyeti teorilerden kullanarak gelecekteki fiyatlar ile ilgili tespit edecek sapmalar ile beraber tahminlere sahip olmalıdır.
Temel analiz araçları faydalanılarak ortada ve uzunca vadeli piyasa tahminleri yapılabilirken, az ve ortada vadede piyasa psikolojisini dikkate almadan bilgilerin eskiden alınıp - satılmasını dikkate alamaz. Teknik analizlerde ise basit analiz ve yapısal bilgiler de dikkate alınarak randımanlı neticeler elde edilmeye çalışılır.
Teknik tahlillere göre bir menkul kıymete ilişkili olarak değerlendirmede bulunulurken, ekonomik bilgilerin incelenmesi gerekmez. Teknik analizcinin sahası direk menkul kıymetin maliyeti , işlem ölçüsü hareketleri, trendidir. Ek Olarak açıklayıcı olarak; teknik analizciler firmaların ne yaptıklarına değil, firmanın pay senetlerinin borsada göstermiş meydana geldiği performansıyla ilgilenir. Teknik analizcinin odak noktası talep ve taleptir.
En yaygın kullanılan analiz aracı ise grafiklerdir. Teknik analizciler, grafikler üstünde geliştirilen pekçok analitik ve matematiksel yolun sayesinde bir pay senedinin ya da piyasanın ücretlerinin trendini ve trendin gelecekte ne istikamette olacağına konusunda tahminlerde yer alır.
Teknik Analiz Araçları
Destek ve Direnç Kavramı
Destek noktası ücretlerin düşerken, düşüşün durduğu ve gelen taleple beraber yükselişin başladığı seviyedir. Direnç noktası ise ücretlerin yükselirken yükselişin önünün kesen bir arzın oluştuğu ve yükselişin durduğu düzeyi anlam eder. Dayanak ve direnç noktalarında işlem hacmi de yüksek olmaktadır. Büyüyen piyasalarda hem destekler aynı zamanda dirençler büyüyen bir seyretme izler.
Destek ya da direnç noktalarının kırılması, bu noktaların rolünü değiştirir. Kırılan destekler direnç; kırılan dirençler ise dayanak görevini alacaktır. Stil çizgileri de birer dayanak ya da direnç vazifesi görmektedir. Noktaların kırılması ise 2 faktöre bağlıdır. Bu faktörlerden birincisi; işlem hacmidir. İkincisi ise bu fiyat düzeyinde işlem gördüğü zaman aralığıdır.
Trend
Piyasada fiyatlar bir stil doğrultusunda hareket etmektedir. Talep ve istek bu trendin istikametini tespit eden faktörlerdir. Natürel olarak da bu trendin istikameti yukarıya , aşağıya ya da yatay olacaktır. Bu vaziyet sonucu olarak da büyüyen piyasa (boğa eğilimi), alçalan piyasa (ayı eğilimi) ve yatay piyasa (balık eğilimi) terimleri mevzubahis olacaktır.
- Trendler zaman bakımından;
- Ana stil ( uzunca vadeli stil ),
- Orta vadeli stil ,
- Kısa vadeli stil olarak üçe ayrılmaktadır.
Teknik Analiz Yöntemleri
Teknik analiz yollarını kısacası sıralandırmak gerekirse;
Fiyat formasyonları
- Stil değişiklik formasyonları,
- Devamlılık formasyonları,
Hareketli ortalamalar
Zarflar / Bantlar
- Bollinger Bantları,
Fiyat göstergeleri
- MACD (Moving Average Convergence / Divergence)
- Momentum
- Stochastic Oscillator
- Relative Strength Index (RSI)
- Directional Movement (ADX)
Elliot dalgaları
Fibonacci sayıları
Composite grafikler