Malların her şeyden önce ithal ve tarımsal olan ürünlerin ticaretine yönelik ticari mal borsaları ilk borsa türlerindendir. Daha sonradan paslanmayan değerli maden veya kahve gibi belirli ürünlerin ticaretinde uzmanlaşmış uzman ürün borsaları ve özel borsalar meydana gelmiştir.Futures mal işlemlerin tasfiye edildiği, türevlerle işleme konulduğu futures borsalar veya mala yönelik futures borsalar.
Hisselerle ve sabit faizli değerli kağıtlarla yapılan ticaret için değerli kağıtlar borsaları veya hisse senetleri borsaları (borsa tanımı sık sık borsaların bu özel şekli olarak kullanılır).
Yabancı Paraların Ticareti İçin Döviz Piyasası
Borsaya benzer organize piyasalar bulunmaktadır. Örneğin ulaşım ve sigorta sektörü için hizmet borsaları, somut olarak örnek vermek gerekirse gemicilik borsası.
Ticari Mal Borsası
Bir ticari mal borsası öteki ismiyle ürün borsası ham madde, tarım ürünleri veya gıda malzemeleri benzeri geri ödenebilir malların işlem gördüğü borsadır. Ticari Mal Borsasında normalde tarım ve sanayi ham maddeleri, mineraller ve farklı doğal ürünler söz konusudur fakat sanayi ürünleri bu borsa kapsamına girmez.
İnsanlık tarihinin en eski borsaları ticari mal borsalarıdır. Ticari Mal Borsaları yoğun mal değiş tokuşu yapılan yerlerdeki pazar yerlerinden ve ticaret pazarlarından ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte değerli kağıt borsalarından birkaç yüzyıl daha önce kurulmuşlardır. Günümüzde endüstri ülkelerinde bir zamanlar sahip olduğu anlamlarını büyük ölçüde kaybetmişlerdir. 1409’da Brugge’de ilk borsa kuruldu; “borsa” kavramı da Brugge de ortaya çıkmıştır. Avrupa borsaları içinde en eski Alman ticari mal borsası 1540’ta kurulan Augsburg Borsasıdır; tahminen Lyon Borsası aynı sene ortaya çıkmıştır. 1611 yılında işlemlerine başlayan Amsterdam Borsası 17. yüzyılın en önemli ticari mal borsası olamyı başarmıştır.
Günümüzde ticari mal borsasındaki ücretler sadece arz ve talep doğrusuyla değil, aynı anda spekülasyon yoluyla belirlenir. Ticari mal borsasındaki işler ya hemen bitirme vaktiyle lokomotif işler olarak veya futures işler (futures ticari mal borsası) olarak sürdürülür.
Günümüzde ticari mal borsalarında ticaretin devamı çoğunlukla arka alana dayalıdır. Bu duruma karşın bölgenin satıcıları, alıcıları ve üreticileri için listeleme eskiden olduğu gibi öneme sahiptir. Listelemeden kasıt hemen teslimatta gerçekten işlem gören ürünler için bölgesel fiyatlardır. Bu uluslararası ticaret yerlerinde listelenen fiyatların bilgisi olarak bölgelerde günlük iş için çok önemlidir.
Futures Borsası
Bir futures borsası (türev borsası veya seçenekli borsa) futures işlerin (seçeneklerin) tasfiye edildiği borsa türüdür. Futures Borsasında söz konusu gelecekte tasfiye uygulanacak işlemlerdir. Sözleşmeler bugünden yapılmıştır.
Vadeli İşlem (Futures İş): Zamanlı iş olarak da bilinen futures iş, anlaşmadan sonra belirli bir zamanı kapsayan, kesin bir şekilde kararlaştırılmış ücret üzerinden malın alışı veya satışı üzerinden gerçekleştirilen iştir. İki günden daha çok bir süreçten itibaren genel olarak bir futures işten bunun aksine bir değerli kağıt alım satımından sözedilir.
Vadeli işlem (Futures İş) türleri: Şartsız futures iş hem alıcı hem satıcı hem de alıcı tarafından her durumda - aynı zamanda şartsız olarak - yerine getirilmek zorundadır. Hakların ve yükümlülüklerin paylaştırılması şartıyla sözleşme imzalanması sırasında prim akışı olmaz. İşin, yerine getirilmesinde nakit düzenlenmesi veya verimli bir teslimat ortaya çıkar. Türler genel olarak aşağıda olduğu gibi birbirlerinden ayrılır:
1- Future: (borsada işlem gören şartsız futures iş)
2- Forward: (borsa dışı şartsız futures iş)
3- Şartlı futures işte işin gelecekte uzlaşılan koşullarda yürütülüp yürütülmeyeceğini belirlemedeki seçim hakkı, sözleşme partisine dahil edilir. Şartlı futures işler opsiyonlar olarak da bilinir. Onaylı opsiyonlar opsiyon belgesi olarak adlandırılır. Yürütme biçimi “Amerika tarzı” veya “Avrupa tarzı” olabilir. Amerika tarzı yürütme, temelde var olan bir işin toplam zaman (serbest süre seçimi) esnasında opsiyonun veya bir opsiyon belgesinin alıcısı tarafından onaylanabilir olması manasını taşır. Avrupa tarzı yürütmede sadece zaman sonuna kadar uygulanır.
Finansal Vadeli İşlemlerde (Futures İşlerde) Bilgi
Futures işleri yürütmek isteyen müşterilere söz konusu ülkenin Değerli Kağıtlar Yasasının ilgili maddesince değerli kağıt hizmeti şirketince ortaya çıkan riskler hakkında detaylı bilgi verilir. Futures işler manevila etkisi sebebiyle başarı durumunda yüksek kar payını olanak sağlayan ancak yüksek riskleri de ortadan kaldıran aşırı riskli para yatırımları olarak bilinmektedir. Bu şekilde bir bilgilendirme verildiği takdirde banka veya broker, müşterinin zararını karşılamak zorundadır. Futures işler aynı anda işletmelere özgü riskleri güvence altına almak için işletmeler tarafından yürürlüğe konur. Bu sebeple futures işler pek çok işletme için risk yönetiminin tümleyici oluşumunu meydana getirir.
Kıymetli Kağıtlar Borsası
Kıymetli kağıt borsası öteki adıyla hisse senedi borsası veya etki borsası ulusal değerli kağıt ticareti yasası bağlamında kıymetli kağıtların, hisselerin ve türlerinin işlendiği bir borsa türüdür.
Kıymetli Kağıtlar Borsasında büyük izleyici toplumunun hisse kurları, tabiri caizse standart kağıtlar devamlı not edilir. Kıymetli kağıt borsaları ünvanların emisyonuna hizmet etmezler aksine yatırımcıların az masrafla ve mümkün mertebe küçük maliyetlerle değerli kağıtları elde etmelerine ve bu değerli kağıtlardan tekrardan kurtulmalarını sağlayan sirkülasyon (para piyasası) piyasası olarak iş görür. Bu durumda kıymetli kağıt borsaları çağdaş finans piyasası kurumu olarak bağımsız kurum, işlevi sözleşme ortaklarının bir araya gelmesi ile meydana gelen bir hizmet işletmesi olarak görülür.
Örneğin Almanya’da öncelikli ticaretin işlendiği yedi adet çağdaş kıymetli kağıt borsası vardır (Ocak 2009). Bunların en büyüğü FWB Frankfurt Kıymetli Kağıt Borsasıdır. Elektronik üzerinden ticaret yapmanın (Almanya'da örneğin XETRA) ve yerel banka üzerinden hemen hemen gerçek sürede borsalarda dünya çapında doğrudan işlem yapabilmeksizin özel yatırımcılara da ulşama olanaklarının gelişmesi yoluyla sonu kestirilemeyen uluslararası bir yapı dönüşümüne doğru yol katetmiştir. Bu durumda uluslararası tanınan işletmelerin hisselerinin dünya çapında değişik borsa merkezlerinde işlem görebildiği (örn. Frankfurt, Londra, New York) ve böylelikle açılış anlarında kaynaklanan daralmalar olmadığı için her borsanın bulunduğu noktanın bağımsızlığı bulumaktadır.
Hem borsa hem de kıymetli kağıt ticareti kıymetli kağıt borsası için aynı anlam olarak yorumlanır. Borsalar işlem gören malın biçimine göre isimlendirilir. Kıymetli kağıt borsaları bu sebeple ticari mal borsalarından, futures borsalardan ve döviz borsalarından farklıdırlar.
Borsa Nedir ? başlıklı makaleye buradan ulaşabilirsiniz.
0 yorum :
Yorum Gönder