Vadeli yatırımlar, fiyatı değişikliklerinden negatif etkilenen yatırımcıların riskten savunma ihtiyaçlarından doğmuştur. Fiyatı belirsizliklerinden meydana gelen rizikonun ortadan kaldırılması amaçlı vadeli işlem sözleşmeleri oluşturulmuştur. Bu sözleşmeler, tespit edecek bir miktar, kalite ve ücretteki malın ileride belirlenmiş bir tarihte teslimatını gerçekleştirme yükümlüğünü taşımaktadır.
Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerine türev araçlar denilmektedir. Değeri yabancı bir mevduat aracının değerine direk ilişkili meydana gelen araçlar olarak adlandırılmaktadır. Türev araçlar, mevduat aracının sahipliğinin değişmesine sebep olmadan sadece mevduat aracı konusunda yükümlülüklerin devrini gerçekleştirir. Vadeli işlem sözleşmeleri, opsiyon sözleşmeleri dışarısında forward ve swap sözleşmeleri de türev araçlardır.
Türev araçlar, başka yerlerde işlem görmektedir. Forward ( alivre ) sözleşmeleri ve swap söyleşmeleri tezgah üstü piyasalarda, vadeli işlem ( futures ) sözleşmeleri vadeli işlem borsalarında başka bir deyişle örgütlü olmuş borsalarda işlem görmektedir. Opsiyon sözleşmeleri ise hem bir tezgah üstü hem bir de örgütlü borsalarda işlem görmektedir.
Türev araçların spot piyasada değeri olmak zorundadır. Başka Bir Deyişle vadeli işlem sözleşmeleri spot piyasalarda işlem gören mevduat araçları üstüne düzenlenebilmektedir. Evrensel olarak tarım ve enerji ürünlerine, pay senetlerine, borsa endekslerine, faiz oranlarına ve dövizlere dayalı vadeli işlem sözleşmeleri yapılabilmektedir.
Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası içerisinde işlem gören vadeli işlem sözleşmelerini inceleyecek olursak...
Döviz Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Bilindiği üzere dövizler kısa vadeli olarak yüksek dalgalanma gösteren yatırım araçlarıdır. Riskten korunmak amacıyla ani fiyat değişikliği gösteren dövizlere dayalı vadeli işlemlerin yapılması hakikaten akılcı bir yatırım çeşididir. Riskten savunma dışarısında yatırım ve arbitraj amacıyla da vadeli işlemlere konu olurlar.
Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası'nda işlem gören döviz vadeli işlem sözleşmeleri 3 tanedir...
- TL/ABD doları kuruna dayalı vadeli işlem sözleşmeleri,
- TL/Euro kuruna dayalı vadeli işlem sözleşmeleri,
- Euro/ABD doları çapraz kuruna dayalı vadeli işlem sözleşmeleri.
Bir Amerikan doları ya da Avro'nun Türk lirası cinsinden değeri virgülden sonra 4 eve kadar kote edilir. Aynı sürede 1 Amerikan doları vadeli sözleşmesinin değeri 1000 Amerikan dolarıdır. Avro ve Euro/ABD doları sözleşmesinin büyüklüğü de 1000 Avro'dur. Fiziksel teslimatın mevzu bahis meydana geldiği vadeli işlem sözleşmelerinin büyüklüğü ise 100.000 Amerikan doları ve 100.000 Avro'dur. Bu büyüklüklere göre sözleşmenin değeri de işlem gördüğü maliyetin 1000 ile çarpımına eşittir. Yeniden fiziksel teslimat mevzu bahis meydana geldiği süre ölçüt 100.000 ile çarpımına eşittir.
Nakdi mutabakat ile sonuçlanan döviz vadeli işlem sözleşmelerinde fiziksel bir teslimat mevzu bahis değildir. Vade sonunda o güne ilişkin spot döviz kuru ile mukavele fiyatı arasındaki kar ya da kayıp taraflara yansıtılmaktadır.
Sözleşmeyi satın almış taraf başka bir deyişle uzun pozisyona sahip meydana gelen taraflar, vadeli ücretlerin yükselmesi halinde kar elde edeceklerdir. Azalması halinde da kayıp ederler. Mukavele satmış olan başka bir deyişle kısa pozisyona sahip olan taraflar ise vadeli ücretlerin azalması halinde kar, yükselmesi halinde da kayıp ederler.
Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası'nda TL/ABD doları ve TL/Euro döviz vadeli işlem sözleşmeleri Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık vadelidir. Euro/ABD doları döviz vadeli işlem sözleşmeleri ise Mart, Haziran, Eylül ve Aralık vadelidir. Fiziksel teslimatın mevzu bahis olan döviz vadeli işlem sözleşmelerinde ise vade ayları Ocak , Mart, Mayıs, Temmuz, Eylül ve Kasım'dır.
VOB'da Fiziksel Teslimatlı Döviz Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Fiziki teslimatlı döviz vadeli işlem sözleşmeleri evrensel olarak müessesesel yatırımcılar için uyumlu bir yatırım aracıdır. 2009 senesinin son ayı içinde VOB'da fiziksel teslimatlı döviz vadeli işlem sözleşmeleri de işlem görmeye başlamıştır. Yatırımcı bu sözleşmeye sahip olduğunda vade bitimine kadar beklemek koşuluyla vade sonunda dövizi eskiden belirlediği tutardan fiziksel olarak alır ya da satar. Fiziksel teslimatlı döviz vadeli işlem sözleşmesine sahip olan bir yatırımcı şayet , vade bitimine gelmeden öncesinde nakdi uzlaşmayla kapatabilir. Bu işlem son işlem günü oturum sonuna kadar gerçekleştirilebilir.
Endeks Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası'nda işlem gören endeks vadeli işlem sözleşmeleri
- VOB - BIST 30 vadeli işlem sözleşmeleri,
- VOB - BIST 100 vadeli işlem sözleşmeleri,
- VOB - BIST 30 - 100 Endeks Farkı vadeli işlem sözleşmeleri.
Vadeli işlemlerin yatırım, riskten korunma ve arbitraj amaçlı kullanıldığını biliyoruz. Endeks vadeli işlem sözleşmelerinde aynı zamanda, beklentiler doğrultusunda pozisyon alımı yapılabilmekte ve güzel bir portföy versiyonu sağlanabilmektedir. Endeksler piyasanın hepsi ya da mühim bir bölümünü temsil eden varlıklar oldukları benzeri vadeli işlemler yardımıyla asgari riskle gerçekleştirilen işlemler de ek olarak kazançlı neticelerin elde edilmesini mümkün kılmaktadır.
Endeks vadeli işlem sözleşmelerinin değeri ise spot piyasa değerinin 10'a kısmına eşittir. Misal sunmak gerekirse; BIST 100 endeksinin spot değerinin 65. 000 olduğu düşünülecek olursa, VOB - BIST 100 endeks vadeli işlem sözleşmesinin değeri 6. 500 olacaktır.
VOB'dan endeks vadeli işlem sözleşmesi alan bir yatırımcının bu endeksleri yaratan firmaların hisse senetlerinin teslim alma ya da sözleşmeyi satan yatırımcının bu hisse senetlerini teslim etmesi benzeri bir vaziyet mevzu bahis değildir. Kar ve kayıp hali ise döviz vadeli işlem sözleşmelerinde meydana geldiği gibidir.
Faiz Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Bu tip sözleşmeler Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası'nda işlem gören Gösterge DİBS'ler ( hükümet iç borçlanma senetleri) üzerine düzenlenmiştir . Faiz vadeli işlem sözleşmelerinde G - DİBS'in değeri virgülden sonra 3 basamak halinde kote edilmektedir. Sözleşmenin değeri ise spot değeri 100 ile çarpılarak yer alır.
Faiz vadeli işlem sözleşmelerinde rastgele bir bononun fiziksel teslimatı mevzu bahis değildir. Elde edilen kar ya da kayıp ise yatırım hesabına yansıtılmaktadır. Başlama güvencesi ise 300 Türk lirası olarak belirlenmiştir. Gösterge DİBS vadeli işlem sözleşmesi için Hazine'nin tertip etmiş olduğu gösterge tahvil ihracını izleyen ay ve bu ayı izleyen 2. ay olmak üzere 2 vade ayı için sözleşmeler işleme açılır.
Emtia Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası'nda 4 tip emtia vadeli işlem sözleşmesi işlem görmektedir...
- Buğday vadeli işlem sözleşmesi,
- Pamuk vadeli işlem sözleşmesi,
- Altın vadeli işlem sözleşmesi,
Dolar/Ons Altın Vadeli İşlem Sözleşmesi
VOB'da emtia vadeli işlem sözleşmelerinde fiziksel bir teslimat mevzu bahis değildir. Alım - satım işlemleri destek varlığın spot piyasasında gerçekleşecektir. Vadeli piyasada da ele geçirilen kar ya da kayıp hali güvenceye yansıtılacaktır. Emtia vadeli işlem sözleşmelerinde uzunca pozisyona sahip olan taraflar vadeli ücretlerin yükselmesiyle kar, düşmesiyle kayıp ederler. Kısa pozisyon alan taraflar ise ücretlerin azalması ile kar, yükselmesi ile kayıp edeceklerdir.
Buğday Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Buğday vadeli işlem sözleşmelerinde destek varlık, "Anadolu kırmızı katı baz kalite buğday" olarak belirlenmiştir. Bir kilogram baz kalite buğdayın Türk lirası cinsinden değeri virgülden sonra 4 basamak halinde yazılır. Bir sözleşmenin büyüklüğü ise 5.000 kilogram buğdaydır. Sözleşmenin değeri ise sözleşmenin maliyeti ile mukavele büyüklüğünün çarpımı sonucu olarak elde edilir. Başlama güvencesi 240 TL'dir ve bu miktarın mevduat hesabında bulundurulması gerekir.
VOB'da işlem gören buğday vadeli işlem sözleşmelerinin vadeleri, Mart, Mayıs, Temmuz, Eylül ve Aralık ayları vadelidir.
Pamuk Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Dayanak varlık, "Ege standart bir baz kalite pamuk" olarak belirlenmiştir. bir kilogram baz kalite pamuğun TL cinsinden değeri virgülden sonra 3 basamak halinde yazılır. Bir sözleşmenin büyüklüğü 1000 kilogram pamuktur. Mukavele değeri, buğdayda olduğu gibi mukavele maliyeti ile mukavele büyüklüğünün çarpımı sonucu olarak elde edilir. Pamuk vadeli işlem sözleşmesine elde etmek için başlama güvencesi 240 TL'dir.
Pamuk vadeli işlem sözleşmeleri, Mart, Mayıs, Temmuz, Ekim ve Aralık vadelidir.
Altın Vadeli İşlem Sözleşmeleri
Dayanak varlık, "995/1000 saflıkta arıtılmış edilmiş külçe altın" olarak belirlenmiştir. Altın vadeli işlem sözleşmelerinde bir gr altının TL cinsinden değeri virgülden sonra 3 basamak halinde yazılmaktadır. Mukavele büyüklüğü ise 100 gramdır. Mukavele değeri buğday ve pamukta olduğu gibi hesaplanmaktadır. Altın vadeli işlem sözleşmeleri için başlama güvencesi 550 TL olarak belirlenmiştir.
VOB'da altın vadeli işlem sözleşmeleri, Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık vadelidir.
0 yorum :
Yorum Gönder